《在人间》第138期:在重庆“城中村”生活
Климатология | |
![]() | |
?йр?нелг?н тармак | климат |
---|---|
Оспаривается | климат ?зг?решен инкяр ит?[d] |
![]() |
Климатология ( бор. грек. κλ?ματο? - авышлык ??м бор. грек. λ?γο? - укыту, ф?н) — к?пьеллык чорда билгеле бер урынга яки тулаем ?ир шарына хас булган ?ава торышы характеристикалары, ягъни климатны?йр?н?че метеорология б?леге ф?не. Климатология климат формалашу закончалыкларын, аларны? ?ир территориясе буенча б?ленешен, тарихи ??м кил?ч?кт? ?зг?решл?рне ?йр?н?[1].
Методлар
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]

Климат ?зенч?лекл?ре турында н?ти?? ясау ?чен к?пьеллык ?ава торышын к?з?т? кир?к. Уртача ки?лекл?рд? 25-50 еллык, тропикларда азрак д?вамлы трендлар кулланыла. Климат характеристикалары метеорологик элементларны к?з?т?л?рд?н чыгарыла, аларны? и? м??имн?ре: атмосфера басымы, ?ил тизлеге ??м юн?леше, эсселек ??м ?ава дымлылыгы, болытлылык ??м атмосфера явым-т?шемн?ре. Моннан тыш климатология ф?не кояш радиациясене?, бозсыз чорны? д?вамлылыгын, к?р? ераклыгын, туфрак ??м сулыкларна? ?ске катламнары температурасын, суны? ?ир ?слегенн?н парга ?йл?н?ен, кар катламы биеклеге ??м торышын, ??рт?рле атмосфера к?ренешл?рен, гомуми кояш нурланышы, радиация балансы ??м башка к?п н?рс?л?рне ?йр?н?[2].
Климатологияне? гам?ли тармаклары ?з максатлары ?чен кир?кле климат характеристикаларыннан файдалана:
- агроклиматологияд? вегетация чоры температуралары суммасы;
- биоклиматологияд? ??м техник климатологияд? н?ти??ле (эффектив) температуралар;
Шулай ук бернич? т?п метеорологик элементлар буенча билгел?нг?н комплекслы к?рс?ткечл?р, атап ?йтк?нд?, т?рле коэффициентлар (континентальлек, корылык, дымлылык), факторлар, индекслар кулланыла[2].
Метеорологик элементларны? к?пьеллык уртача кыймм?тл?ре ??м аларны? комплекслы к?рс?ткечл?ре (еллык, сезонлы, айлык, т??леклек ?. б.), аларны? суммалары, кабатлану чоры климат нормалары дип санала. Алар бел?н туры килм?? конкрет чорларда бу нормалардан тайпылышлар дип санала[2].
Тарих
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Ихтимал, климат турында и? беренче трактат - б. э. к. якынча 400 елда Гиппократ язган "?ава, су ??м урыннар" булгандыр. Бу эш климатны? кеше с?лам?тлеген? т?эсире, Европа ??м Азияне? м?д?ни аермалары турында а?латма бир?.
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- ↑ Михеев В. А. Классификация климатов // Климатология и метеорология. — Ульяновск: Ульяновский государственный технический университет, 2009. — С. 5. — 114 с. — ISBN 978-5-9795-0533-6.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Климат // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
?д?бият
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Алисов Б. П., Полтораус Б. В. Климатологиясе. Т?р?ем?се 2 нче, эшк?рт? ??м тулыландыру. М.: М?ск?? университеты н?шрияты, 1974. 188194 бит. 210 б. 9600 дан?
- Астапенко П. Д. Вопросы о погоде. — Л.: Гидрометеоиздат, 1982. — 240 с.
- Беттен Л. Погода в нашей жизни. — М.: Мир, 1985. — 340 с.
- Борисенков Е. П. Климат и деятельность человека. — М.: Наука, 1982. — 223 с.
- Будыко М. И. Глобальная экология. — М.: Мысль, 1977. — 326 с.
- Будыко М. И., Голицын Г. С., Израэль Ю. А. Глобальные климатические катастрофы. — М.: Гидрометеоиздат, 1986. — 158 с.
- Вайсберг Дж. Погода на Земле. — М.: Мир, 1980. — 248 с.
- Вайсберг Дж. Погода на Земле. — М.: Мир, 1980. — 248 с.
- Литиницкий И. Б. Изобретатель - природа. — М.: Знание, 1986. — 208 с.
- Мигул Ю. Г. Космос и погода. — М.: Недра, 1986. — 144 с.
- Монин А. С., Шишков Ю. А. История климата. — Л.: Гидрометеоиздат, 1979. — 407 с.
- Стрижев А. Календарь русской природы. — М.: Московский рабочий, 1981. — 224 с.
- Форрестер Ф. Тысяча и один вопрос о погоде. — Л.: Гидрометеоиздат, 1968. — 338 с.
- Ясаманов Н. А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985. — 295 с.
- Ясаманов Н. А. Популярная палеография. — М.: Недра, 1986. — 107 с.
- Ясаманов Н. А. Занимательная климатология. — М.: Знание, 1989. — 191 с.